Эканаміст: Лукашэнка на роўным месцы стварыў яшчэ адну праблему
- 19.06.2025, 9:50
Чаму ў Беларусі паскараецца інфляцыя?
Чыноўнікі працягваюць рэгуляваць цэны многіх тавараў, хоць і ўвялі некаторыя паслабленні гэтага кантролю. Тым часам інфляцыя паскараецца — у траўні яна разагналася да 7,1% гадавых. Чаму так адбываецца і ці вернуцца ўлады да больш жорсткага кіравання сітуацыяй, каб выканаць устаноўленыя на гэты год планы? Пра гэта «Зеркало» спытала доктара эканамічных навук Льва Львоўскага.
Чаму паскараецца інфляцыя
У Беларусі працягвае дзейнічаць рэгуляванне коштаў, аднак у красавіку ўлады ўвялі некаторыя змены, паслабіўшы аброць для кошту некаторай прадукцыі. У выніку ў траўні гадавая інфляцыя разагналася да 7,1%.
Кошты непазбежна падвышаюцца нават пры іх стрымліванні, тлумачыць эканаміст Леў Львоўскі.
- Калі кошты не падвышаць зусім, то праблемы, якія мы назіралі з гароднінай, пачаліся б нашмат раней і не толькі з імі, а наогул з усімі прадуктамі. Цяпер, як мы бачым, інфляцыя паскараецца, але гэта пакуль ніжняя мяжа чаканняў (аналітыкі ацэньваюць перспектывы росту цэн па выніках года на ўзроўні 7-9%. — заўв. рэд.), - паказвае эканаміст. - Але мы адразу не кажам, што зараз пачнецца гіперінфляцыя. Сістэма ўсё ж жорстка кантралюецца, так што наўрад ці яна стане двухзначнай.
Пры гэтым, працягвае аналітык, у траўні больш за ўсё раслі акурат цэны прадуктаў харчавання, у тым ліку прадуктаў, кошт якіх чыноўнікі дазволілі падымаць, каб нівеліраваць дэфіцыт, які ўтвараецца. Калі б улады гэтага не зрабілі, беларусы дагэтуль адчувалі б нястачу бульбы, цыбулі і некаторых іншых прадуктаў.
Да таго ж павялічваецца кошт тавараў і паслуг, якія не стрымліваюцца нашумелай 713-й пастановай. Шмат у чым гэта звязана з перагрэвам эканомікі.
- Перагрэў выяўляецца ў тым, што ў нас вельмі хуткі рост заробкаў. Калі ацэньваць з 2021 годам, то эканоміка вырасла ўсяго на 4%, а рэальныя заробкі — гэта значыць з улікам інфляцыі — павялічыліся на 35%.
Экспэрты назвалі трох вінаватых таго, чаму «ашалелі» кошты некаторых тавараў. Яны падобныя да хамелеона - маскуюцца пад карысць.
Гэта і ёсць перагрэў, калі попыт на тавары і паслугі істотна перавышае магчымасці эканомікі іх вырабляць, працягвае экспэрт. І калі ў людзей больш грошай, яны пачынаюць іх распускаць, пачынаецца рост спажывання. Гэта, у сваю чаргу, разганяе рост коштаў. Акрамя гэтага, частка попыту сышла ў імпарт, што адбілася на росце дэфіцыту гандлёвага балансу.
Разам з тым у апошнія месяцы людзі сталі больш марнаваць на паслугі, асабліва на тыя, дзе кошты не рэгулююцца дзяржавай. Гэта прывяло да хуткага росту коштаў у гэтым сегменце.
Адбіваецца і тое, што ў Беларусі ёсць крытычна мала варыянтаў для ашчадку і інвестыцый. Таму многія ўкладваюцца ў нерухомасць, што зноў жа ўплывае на яе кошт.
- У Расеі ўрад прызнаў перагрэў, і Цэнтральны банк падвышаў стаўкі так, каб гэтыя лішнія грошы сыходзілі на дэпазіты ў банках. А ў нас — не.
Нагадаем, у чэрвені гэтага года рэгулятар РФ упершыню за доўгі час знізіў ключавую стаўку, да якой прывязаныя адсоткі ў крэдытах і ўкладах.
Ці ёсць сэнс захоўваць у такіх умовах 713-ю пастанову?
Калі кошты ўсё адно паскараюць рост, то ўзнікае пытанне, ці не варта наогул адмовіцца ад іх дзяржаўнага рэгулявання. Эканаміст мяркуе, што ў ім і раней не было сэнсу:
- У эканамічным плане гэта пастанова толькі шкодная. Гэта значыць сэнсу яе захоўваць не было ніколі. Яна на роўным месцы стварае яшчэ адзін патэнцыйны пункт напружання ў эканоміцы. Але ў плане палітычным — асабліва з улікам таго, што гэта падабаецца Аляксандру Лукашэнку, — сэнс захоўваецца.
Ці чакаць новага заціскання
На 2025 год улады ўсталявалі планку інфляцыі на ўзроўні да 5%. А напраўду яна ўжо яе перавышае. Тым часам урад дае справаздачу, што зацвердзіў чарговую праграму дзеянняў стабілізацыі цэн, а мінулыя «насілі выніковы характар»
Ці стануць улады заціскаць, каб у канцы года даць справаздачу аб выкананых планах? Леў Львоўскі адказвае:
- Гэта ўжо пытанне чыста палітычнае. Ці можна скараціць інфляцыю да 5%? Так, можна. Але шляхам перагінання эканомікі праз калена з адпаведнымі наступствамі. Мы ўсе бачылі наступствы ад рэгулявання коштаў. Гэта і калі ў нас лідары банкруцтва — гэта рытэйлеры, калі ў аграрыяў сур'ёзныя праблемы. Калі ў нас, з аднаго боку, расце эканоміка, а з другога боку, прыбытак у кампаній не павялічваецца, а падае. Гэта ўсё сімптомы, уключаючы сістэму кантролю коштаў.
Развязаць праблему, з ацэнкі эканаміста, можна было б нарошчваннем вытворчасці. Але зрабіць гэта не атрымліваецца праз дэфіцыт кадраў.
- Планы завозу пакістанцаў таксама, відавочна, пакуль што пастаўленыя на паўзу. Вось калі проста ціснуць [на цэны], то будзе сітуацыя, як з бульбай, капустай, цыбуляй і морквай — але толькі ўжо з значна большым асартыментам тавараў. Таму спадзяюся, што ўсё ж такі не будуць ісці ў нагу з гэтымі планамі, а проста пра іх забудуць і скажуць, што інфляцыю ўдалося ўтрымаць адназначнай - гэта ўжо добра, — мяркуе эканаміст.
Паводле ягоных ацэнак, можна чакаць, што за год у сярэднім кошты разгоняцца да 7-9%.